از حدود 5 سال پیش وضعیت ارز در کشور از حالت ثبات خارج و سرگشته به امان خدا رها شد. بازاری که پس از چند نرخی شدن ارز از سوی بانک مرکزی پیچیدگیهایش بیشتر شد، تا جائی که خرید و فروش ارز (به غیر از صرافیها مجاز) تا مرحله اخلال در نظام اقتصادی پیش رفت و نیروی انتظامی به برخورد با فروشندگان ارز غیر رسمی پرداخت، در چنین روزهایی خرید و فروش ارز بدون فاکتور حکم قاچاق و جرم پیدا کرده بود. حال چند سال از آن روزهای میگذرد و نه بازار دیگر ملتهب است و نه عرضه ارز با تقاضا فاصلهای بسیار دارد. درهمین راستابانک مرکزی با توجه به ورود دارایی ارزی به داخل کشور به دنبال تک نرخ کردن ارز است. در اولین گام بانک مرکزی اجازه خرید و فروش ارز به بانکها براساس قیمت بازار را صادره کرده است و این موضوع مقدمهای برای تک نرخ شدن ارز در ماههای آینده میباشد.
ورود بانکها به خرید و فروش ارز (که برای اولین بار بدین شکل صورت میگیرد) حساسیتهای گذشته را نسبت ارز کاهش میدهد و نرخ ارز با شفافیت بیشتری تعیین قیمت خواهد شد. به هر حال بانکها در مقابل صرافیها زیر ساختهای بسیاری بیشتری دارند و میتواند خدمات گستردهتری را نسبت به صرافیها به عموم مردم داشته باشند. رقابت میان صرافیها و بانکها از یک طرف و بانکها در درونخود از سوی دیگر میتواند ما به التفاوت نرخ خرید و فروش ارز(کارمزد) را کاهش دهد. کاهش این مابه التفاوت که اکنون بین 12 تا 18 تومان برای دلار است میتواند منافع مثبتی برای تجارت خارجی ما داشته باشد و در نهایت سود این منفعت را همه مردم خواهند برد. البته صرافیها به دلایل بسیار، هنوز برخی از جذابیتها را با خود دارند. برای مثال صرافیها در تمام ساعات روز و به خصوص بعد ازظهرها نیز میتواند خرید و فروش ارز داشته باشند که در مقابل بانکها نمیتوانند در تمام روز خدمات خرید و فروش ارز را ارائه دهند. بانکها نیز با توجه به ابزارهای ارتباطی خود مانند اینترنت و مخابرات میتوانند خدمات غیر حضوری متنوعی برای خریداران و فروشندگان ارز پیش بینی کنند و در قالب سایر خدمات بانکی ارائه دهند که در این صورت مزیت بیشتری را نسبت به صرافیها خواهند آفرید.
نکته بسیار مهم در خرید و فروش ارز بحث عرضه و تقاضای آن است. در واقع صادرات کشور به طور تقریبی میزان عرضه ارز را در بازار تعیین میکند. صادرکنندگان در مقابل ارائه کالا و خدمات از مشتریان خارجی خود ارز دریافت میکنند و بنابراین برای تبدیل به ریال، ارزهای خود را در بازار عرضه میکند، تا بتواند مواد اولیه و سایر هزینههای جاری خود را پوشش دهند. در نقطه مقابل واردات به طور تقریبی (تأمین ارز در سفرهای خارجی نیز بخشی از تقاضای ارز محسوب میشود) میزان تقاضای ارز در بازار مشخص میکند. حال اگر بانکهای کشور به صورت فراگیر با بانکهای خارجی ارتباط موثر داشته باشند و نقل و انتقالات ارزی صادرات و واردات را انجام دهند آنگاه برای صادرکنندگان و واردکنندگان مطلوبتر است که تبدیلی ریالی ارز خود را نیز در بانک مربوطه انجام دهد. این مورد مزیت بسیار مهمی است که بانکها را نسبت به صرافیها متمایز میکند.
یکی از خدمات بانکی که میتواند ضمیمه خرید و فروش ارز برای صادرکنندگان و واردکنندگان باشد، موضوع پوشش نوسانات نرخ ارز است. بانکها میتوانند با دریافت کارمزدی، ارز مورد نیاز چند ماه آینده مشتریانشان را با قیمت تضمینی در آن تاریخ به فروش برسانند و بالعکس. به این ترتیب ریسک تغییرات ارز توسط بانکها برای فعالان بازار پوشش داده خواهد شد. در مجموع به نظر میرسد رقابت میان بانکها و صرافیها در خرید و فروش ارز تا حدود زیادی به نفع بانکها است.
نظر شما